TY - JOUR AU - Krupa, Bartłomiej PY - 2017/12/06 Y2 - 2024/03/28 TI - Critical History and its ‘Shadow Cabinet’. Polish Historiography and the Holocaust during 2003–2013 JF - Zagłada Żydów. Studia i Materiały JA - ZZSiM VL - IS - Holocaust Studies and Materials SE - DO - 10.32927/zzsim.727 UR - https://www.zagladazydow.pl/index.php/zz/article/view/727 SP - 350-398 AB - <p>W artykule omawiam najważniejsze zjawiska polskiej historiografii i wybrane publikacje dotyczące Zagłady z lat 2003–2013. W ślad za narratywistami interesuje mnie ich kształt, język, sposób prowadzenia opowieści i użyte metafory.</p><p>Po wskazaniu najważniejszych ośrodków naukowych oraz edycji źródeł przechodzę do powstałych w tym czasie monografii obozowych, syntez i opracowań regionalnych, dochodząc do wniosku, że w większości są one pisane bardzo tradycyjnie.</p><p>Przełomowy dla historiografii okazał się rok 2000, kiedy ukazali się <em>Sąsiedzi</em> Jana Tomasza Grossa. Przed przejściem do dalekosiężnych konsekwencji tej publikacji omawiam jeszcze pokrótce polemiki wokół innych książek tegoż autora. Ich skutkiem były z jednej strony narodziny historiograficznego „gabinetu cieni” – mobilizacji środowiska skupionego głównie wokół IPN, mającej na celu zdezawuowanie wymowy publikacji Grossa. Z drugiej strony najważniejszą implikacją oferowanego przez Grossa krytycznego myślenia o postawach społeczeństwa polskiego stały się narodziny „nurtu chłopskiego” w historiografii. W książkach Andrzeja Żbikowskiego, Barbary Engelking Jana Grabowskiego czy zbiorowych tomach <em>Prowincja noc i </em><em>Zarys krajobrazu</em> odmalowane zostały, w sposób zaangażowany i interdyscyplinarny, niechlubne postawy społeczności wiejskiej – denuncjacje, gwałty, a nawet mordowanie Żydów. Wyjątkowe miejsce wśród nich zajmuje wstrząsające świadectwo Tadeusza Markiela. W ramach polityki „gabinetu cieni” kontrofertą dla krytycznego „nurtu chłopskiego” mają być publikacje heroizujące postawy Polaków, podkreślające ich zaangażowanie w ratowanie Żydów, szczególnie wydawane w ramach prowadzonego przez IPN projektu „Index Polaków zamordowanych i represjonowanych za pomoc Żydom w okresie II wojny światowej”.</p><p>Na koniec omawiam książki dotyczące nieznanych kart Zagłady w Warszawie, autorstwa Agnieszki Haski, Barbary Engelking i Dariusza Libionki czy tego ostatniego wspólnie z Laurencem Weinbaumem, które nie przynoszą rewolucji w sferze języka, ale poszerzają naszą wiedzę na temat Zagłady. Swoje rozważania zamykam przywołaniem monumentalnej pracy <em>Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010</em>, bez której, podobnie jak bez przemyślenia skutków Zagłady w ogóle, nie sposób zrozumieć nas samych i tego, co się wokół nas dzieje.</p> ER -