English
Polish
Ruch hachszarowy w getcie łódzkim 1940–1941 w świetle dokumentów.
Ewa Wiatr
ewa.wiatr@uni.lodz.pl Biogramadiunkt w Centrum Badań Żydowskich Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się historią diaspory żydowskiej w Łodzi i regionie, głównie w okresie drugiej wojny światowej i Zagłady. Współredaktor i edytor wielu publikacji źródłowych, m.in. Kroniki getta łódzkiego, Encyklopedii getta łódzkiego, oraz serii „Judaica Łódzkie”. Samodzielnie opracowała dziennik Rywki Lipszyc (2017, Nagroda Historyczna „Polityki” w 2018 r.), a we współpracy z Adamem Sitarkiem dziennik Dawida Sierakowiaka (2016) oraz Heńka Fogla (2019). Przygotowuje do druku monografię poświęconą życiu codziennemu w getcie łódzkim, będącą rozwinięciem obronionego w 2018 r. doktoratu. Jest w zespole opracowującym projekt „Leksykon getta łódzkiego”, realizowany w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki
https://orcid.org/0000-0003-2675-0726
Centrum Badań Żydowskich, Uniwersytet Łódzki
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), strony: 55-82
Data publikacji: 2020-12-16
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony funkcjonującym w pierwszych miesiącach istnienia getta w Łodzi hachszarom. Na terenie Marysina, w opuszczonych gospodarstwach rolnych, latem 1940 r. powstało kilkadziesiąt grup skupiających młodzież żydowską. Formalnie zostały włączone do Wydziału Rolniczego działającego w ramach administracji żydowskiej getta. Podzielono je na dwie grupy, różniące się oznaczeniem: literowe gromadziły osoby związane z organizacjami syjonistycznymi chalucowymi (szykujące się do roli pionierów w Palestynie), natomiast do oznaczonych cyframi rzymskimi należała młodzież z bardzo różnych środowisk. Grupy, określające się w dokumentach jako kibuce, kierowane przez wybierane przez siebie zarządy, organizowały pracę w przynależnych do zajmowanych budynków gospodarstwach oraz prowadziły aktywność kulturalną i sportową. Samodzielność funkcjonowania tych grup zmalała późną jesienią 1940 r. Oprócz konfliktów wewnętrznych czynnikiem wpływającym na upadek ruchu hachszarowego była pogarszająca się sytuacja w getcie (rosnące niedobory żywności) oraz konieczność organizowania resortów pracy, do których kierowana była młodzież z Marysina
Słowa kluczowe
getto łódzkie, organizacje młodzieżowe, ruch hachszarowy, kibuce młodzieżowe, administracja żydowska w, przymus pracy
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Masua
-4/120, Relacja Josefa Wassercyjera
Archiwum Moreszet, Bejt Edut al szem Mordechaj Anielewicz
D.1.242-239
Archiwum Państwowe w Łodzi (AP Łódź)
zespół Przełożony Starszeństwa Żydów
Archiwum YIVO Institute for Jewish Research w Nowym Jorku (AYIVO)
RG 241, Kolekcja Nachmana Zonabenda
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie (ĄŻIH)
, Relacje Żydów Ocalałych z Zagłady
Publikacje / Publications
Chirurg Riva, Bridge of Sorrow, Bridge of Hope, California: Judas L. Magnes Museum, 1994.
Dziennik Lolka Lubińskiego, oprac. Anna Łagodzińska, Łódź: Muzeum Historii Miasta Łodzi, 2014.
Frenkiel Jezechiel, Teatr i inna działalność artystyczna w getcie łódzkim w latach 1940–1944, [w:] Łódzkie sceny żydowskie, red. Małgorzata Leyko, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2000.
Kronika getta łódzkiego / Litzmannstadt Getto 1941–1944, red. Julian Baranowski i in., Łódź: Wydawnictwo UŁ i Archiwum Państwowe w Łodzi, 2009.
Kwiatkowska Rywa, Działalność młodzieżowych organizacji chalucowych w getcie, „Biuletyn ŻIH” 1965, nr 2 (54).
Löw Andrea, Getto łódzkie / Litzmannstadt Getto. Warunki życia i sposoby przetrwania, tłum. Małgorzata Półrola, Łukasz Marek Plęs, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2012.
Oblicza getta. Antologia twórczości literackiej z łódzkiego getta, red. Krystyna Radziszewska, Ewa Wiatr, Łódź: Wydawnictwo UŁ Łódzkiego, 2016.
Poznański Jakub, Dziennik z łódzkiego getta, Warszawa: Bellona i ŻIH, 2002.
Rubin Icchak (Henryk), Żydzi w Łodzi pod niemiecką okupacją 1939–1945, Londyn: Kontra, 1988.
Rok za drutem kolczastym. Na marginesie obwieszczeń Pana Prezesa Ch. Rumkowskiego. Obwieszczenia Przełożonego Starszeństwa Żydów w getcie łódzkim 1940–1944, oprac. Adam Sitarek, Ewa Wiatr, Warszawa: ŻIH, 2019.
Licencja
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Redakcja, Ewa Wiatr, Adam Sitarek, Od Redakcji , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Ewa Wiatr, „Zdawanie Żydów” – udział policjantów granatowych w wysiedlaniu Żydów na przykładzie powiatu radomszczańskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Ewa Wiatr, Wokół jednego listu. Losy wiedeńskich chrześcijan w getcie łódzkim , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Ewa Wiatr, „Wyprawa w świat”. Wywiady przeprowadzone w getcie łódzkim przez członków Ha-Szomer Ha-Cair [oprac. Ewa Wiatr] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Ewa Wiatr, Na marginesie funkcjonowania sądów polskich w Generalnym Gubernatorstwie. Przypadek Majera Wolberga , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Ewa Wiatr, Kawalerowie Krzyża Żelaznego w getcie łódzkim , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 8 (2012)
- Ewa Wiatr, ‘Turning Jews Over’ – the Participation of ‘Blue’ Policemen in Deportations of Jews Illustrated with the Example of the Radomsko County , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Ewa Wiatr, Knights of the Iron Cross in the Łódź Ghetto , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
