Wyświetl Nr 15 (2019)

Nr 15 (2019)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2019-12-20

Dział: Z warsztatów badawczych

Święta rodzina z Markowej: kult Ulmów i polityka historyczna

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 15 (2019), strony: 575-606

Data publikacji: 2019-12-20

https://doi.org/10.32927/ZZSiM.2020.15.24

Abstrakt

Odwołując się do szerokiej gamy praktyk upamiętniających (przemówienia polityków i biskupów, wystawa muzealna, pomniki, artykuły prasowe, ceremonie upamiętniające), autorka artykułu analizuje upamiętnianie ratowania w Polsce jako nacjonalistyczną narrację o heroicznej oϐierze, zrealizowaną najpełniej w ϐirmowanym przez państwo kulcie rodziny Ulmów.
Ulmowie, jako kandydaci na świętych Kościoła katolickiego, przedstawiani jako postaci reprezentatywne dla polskich postaw wobec Zagłady, stali się ikoną ultrakonserwatywnego, prawicowego modelu polskości. Narracja o niesieniu pomocy w kategoriach chrześcijańskiego męczeństwa nasyca polską śmierć symbolicznym znaczeniem, którego odmawia się Żydom,
i ustanawia Polaków jako oϐiary najwyższej próby. Ten sposób upamiętniania, przejawiający się zdolnością opłakiwania wyłącznie własnych, etnicznie określonych oϐiar, stanowi, jak dowodzi autorka, powrót do wieloletniej rywalizacji w cierpieniu.

Źródła archiwalne

Archiwum Yad Vashem (AYV)

M.31/8568, Teczka Józefa i Julii Barów z córką Janiną

O.3/10495, Relacja Abrahama Segala

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)

/693, Relacja Feiwela Pistrąga

/891 i 301/2742, relacje Józefa Leichtera

/6358, List Janiny Kordasiewicz

USC Shoah Foundation Institute, Visual History Archive

, Wywiad z Josephem Riesenbachem

Prasa, portale internetowe

„Do Rzeczy”

Dzieje.pl

„Dziennik Polski”

Ekai.pl

Fronda.pl

„Gazeta Wyborcza”

„Miejsca Święte”

„Nasz Dziennik”

Newsweek”

„Niedziela”

Oko.press

RadioMaryja.pl

„Rzeczpospolita”

„Tygodnik Powszechny”

Wpolityce.pl

„Wprost”

Literatura przedmiotu

Augustyn Edward, Romek czyli Abraham, „Forum Żydzi–Chrześcijanie–Muzułmanie. Magazyn Internetowy”, 20 IV 2004.

Bikont Anna, My z Jedwabnego, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004.

Cobel-Tokarska Marta, Bezludna wyspa, nora, grób. Wojenne kryjówki Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa: IPN, 2012.

Dobrosielski Paweł, Spory o Grossa. Polskie problemy z pamięcią o Żydach, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.

Forecki Piotr, Muzeum zgody narodowej w Markowej, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2016, nr 12.

Forecki Piotr, Rzeczpospolita Kowalskich czyli wszechobecni Sprawiedliwi, „Krytyka Polityczna – Dziennik Opinii”, 16 IV 2016.

Forecki Piotr, Zawadzka Anna, Reguła złotego środka. Kilka uwag na temat współczesnego dominującego dyskursu o „stosunkach polsko-żydowskich”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2015, nr 11. Godni synowie naszej Ojczyzny. Świadectwa nadesłane na apel Radia Maryja, t. 1–2, wybór

Alicja Augustyniak, Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2002.

Grabowski Jan, Hunt for the Jews. Betrayal and Murder in German-Occupied Poland. Bloomington: Indiana University Press, 2013 [wyd. polskie: Judenjagd. Polowanie na

Żydów 1942–1945. Studium dziejów pewnego powiatu, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011].

Grabowski Jan, „Na likwidację Żydów pojechałem. Kowalski Jan”, „Gazeta Wyborcza”, 30–31 VI 2016.

Grabowski Jan, Libionka Dariusz, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2016, nr 12.

Gross Jan Tomasz, Ten jest z ojczyzny mojej, ale go nie lubię [w:] idem, Upiorna dekada.

Trzy eseje na temat wzajemnych relacji między Polakami, Żydami, Niemcami i komunistami w latach 1939–1948, Kraków: Universitas, 2001.

Gross Jan Tomasz, Grudzińska-Gross Irena, Złote żniwa. Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach Zagłady Żydów, Kraków: Znak, 2011.

Haska Agnieszka, Sprawiedliwi są wśród nas, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.

Janicka Elżbieta, Latający Cyrk im. Kazimierza Wielkiego przedstawia: „Najwęższy dom świata – wydarzenie na skalę globu”. Rekonstrukcja historyczna w 70. rocznicę Akcji Reinhardt, „Studia Litteraria et Historica” 2013, nr 2.

Janicka Elżbieta, Żukowski Tomasz, Przemoc ϔilosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2016.

Kowalska-Leder Justyna, Wszechobecność Sprawiedliwych, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.

Kresowa księga sprawiedliwych 1939–1945. O Ukraińcach ratujących Polaków poddanych eksterminacji przez OUN i UPA, red. Romuald Niedzielko, Warszawa: IPN, 2007.

Leociak Jacek, Cały naród ratuje swoich Żydów, „Krytyka Polityczna”, 18 VIII 2016.

Libionka Dariusz, Uwagi o ratowaniu Żydów w „okolicach Treblinki”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2013, nr 9.

Libionka Dariusz, Zagłada na wsi w optyce polskiej konspiracji (1942–1944) [w:] Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec Zagłady Żydów 1942–1945, red. Barbara Engelking,

Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.

Markiel Tadeusz, Skibińska Alina, „Jakie to ma znaczenie, czy zrobili to z chciwości?” Zagłada domu Trynczerów, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą, 2011.

Matusz Józef, Parciane portki Michała, „Rzeczpospolita”, 2–3 IV 2005.

Młynarczyk Jacek Andrzej, Piątkowski Sebastian, Cena poświęcenia. Zbrodnie na Polakach za pomoc udzielaną Żydom w rejonie Ciepielowa, Kraków: Instytut Studiów Strategicznych, 2007.

Modras Ronald, Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce w latach 1933–1939, tłum. Witold Turopolski, Kraków: Wydawnictwo Homini, 2004.

Przybysz Kazimierz, Chłopi polscy wobec okupacji hitlerowskiej 1939–1945, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1983.

Rączy Elżbieta, Pomoc Polaków dla ludności żydowskiej na Rzeszowszczyźnie 1939–1945, Rzeszów–Warszawa: IPN, 2008.

Reizer Franciszka, Dzienniki 1939–1945, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1984.

Samsonowska Krystyna, Zamordowanie rodziny Baranków z Siedlisk koło Miechowa [w:] Kto w takich czasach Żydów przechowuje?... Polacy niosący pomoc ludności żydowskiej w okresie okupacji niemieckiej, red. Aleksandra Namysło, Warszawa: IPN, 2009.

Styczyńska-Marciniak Anna, „Kiedy bohaterowie milczą: Losy polskich Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w latach 1944–2017 (na podstawie wybranych przypadków)”, praca magisterska, Wydział Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2018.

Szarek Jarosław, Szpytma Mateusz, Rodzina Ulmów. W hołdzie miłosiernym. Przejmująca

historia polskiej rodziny, która poświęciła swoje życie, ratując Żydów, Kraków: Dom Wydawniczy Rafael, 2014.

Szpytma Mateusz, Czyje te bezdroża? Polemika z tekstem „Markowa. Żydowska śmierć, polska wina, wspólny strach”, „Gazeta Wyborcza”, 6 I 2017.

Szpytma Mateusz, Markowa po „Złotych żniwach”, „Więź” 2011, nr 7.

Szpytma Mateusz. Sprawiedliwi i ich świat. Markowa w fotograϔii Józefa Ulmy, Warszawa: IPN, 2007.

Szpytma Mateusz, Zbrodnie na ludności żydowskiej w Markowej w 1942 roku w kontekście postępowań karnych z latach 1949–1954, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2014, nr 40.

Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, red. Iwona Kurz, Justyna Kowalska-Leder, Małgorzata Szpakowska, Paweł Dobrosielski, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.

Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. Władysław Bartoszewski, Zoϐia Lewinówna, Kraków: Znak, 1966.

Tokarska-Bakir Joanna, Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946, Wołowiec: Czarne, 2012.

Tokarska-Bakir Joanna, „Pokłosie”, czyli tracheotomia, „Dwutygodnik” 2012, nr 95.

Tokarska-Bakir Joanna, Strach w Polsce [w:] Wokół „Strachu”. Dyskusja o książce Jana T. Grossa, red. Mariusz Gądek, Kraków: Znak, 2008.

Złote serca czy złote żniwa? Studia nad wojennymi losami Polaków i Żydów, red. Marek Jan Chodakiewicz, Wojciech Jerzy Muszyński, Warszawa: The Facto, 2011.

Żukowski Tomasz, Fantazmat Sprawiedliwych i ϔilm „W ciemności” Agnieszki Holland, „Studia Litteraria et Historica” 2012, nr 1.

Inne teksty tego samego autora

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę by sprawdzić

Statystyki

Podbielska, A. . (2019). Święta rodzina z Markowej: kult Ulmów i polityka historyczna. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (15), 575-606. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.2020.15.24

Udostępnij

                            Wyświetl Nr 15 (2019)

Nr 15 (2019)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2019-12-20

Dział: Z warsztatów badawczych