English
Polish
Wydział Archiwum getta łódzkiego a Archiwum Ringelbluma
Jacek Walicki
Jacek.Walicki@uni.lodz.pl Biogramdoktor, pracownik Centrum Badań Żydowskich Instytutu Historii UŁ. Główne zainteresowania badawcze to historia Żydów w diasporze w XIX i XX w., historia Polski w okresie międzywojennym i w czasie drugiej wojny światowej. Opublikował m.in.: Synagogi i domy modlitwy w Łodzi (2000), Żydowskie organizacje społeczne w Łodzi (do 1939 r.) (2002, współautor), Ruch syjonistyczny w Polsce w latach 1926–1930 (2005); współredaktor polskiej i niemieckiej edycji Kroniki getta łódzkiego / Litzmannstadt Getto (2009). Wydał cztery tomy Sprawozdań miesięcznych wojewody łódzkiego za lata 1938–1939 (2012–2014). W przygotowaniu do druku znajduje się obszerna monografia Antysemicki rumuński rząd Octaviana Gogi i Alexandru Cuzy w opinii polskojęzycznej prasy II Rzeczypospolitej (1937–1938)
https://orcid.org/0000-0002-7203-8759
Centrum Badań Żydowskich, Uniwersytet Łódzki
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), strony: 497-522
Data publikacji: 2020-12-15
Abstrakt
Omówione w artykule organizacje miały za zadanie zachować materiały źródłowe dotyczące losów Żydów podczas wojny oraz przygotować pierwsze opracowania poświęcone temu zagadnieniu. Zadanie to realizowały w sposób zależny od warunków zewnętrznych i różnic metodologicznych.
W Warszawie, choć w konspiracji, możliwe było zbieranie materiałów z całego obszaru Drugiej Rzeczypospolitej. W Łodzi praca mająca charakter „oficjalny” uniemożliwiała pełny obiektywizm szczególnie w zakresie stanu zdrowotnego i wysiedleń. W Łodzi opierano się przede wszystkim na materiałach oficjalnych (dokumentach, oficjalnych wywiadach). W Warszawie poszukiwano materiałów nie tylko znajdujących się w dotychczasowym kanonie źródeł historycznych, ale sięgano do takich ich kategorii, które stanowiły podstawę ówczesnych badań socjologicznych.
Oba zbiory przetrwały – ze stratami – wojnę i stanowią materiały do badań nad dziejami obu gett, przy czym znaczenie Archiwum Ringelbluma jest – ze względu na znacznie poważniejsze zniszczenia dokumentacji urzędowej – o wiele większe. Natomiast zbiory Archiwum łódzkiego getta były wykorzystywane dotychczas w mniejszym stopniu. Wiąże się to z różnicą zaawansowania badań nad oboma gettami i długotrwałym ograniczonym zainteresowaniem łódzkim gettem.
Słowa kluczowe
getto łódzkie, getto warszawskie, archiwa, działalność społeczna, Emanuel Ringelblum, Oskar Singer, Archiwum Ringelbluma, Kronika getta łódzkiego
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Państwowe w Łodzi
Akta miasta Łodzi
Gettoverwaltung
Przełóżony Starszeństwo Żydów w Łodzi
Archiwum Państwowe w Warszawie
Przewodniczący Rady Żydowskiej w Warszawie (1940-1942).
Starostwo Miejskie w Warszawie (1939-1944).
Archiwum ŻIH
Archiwum Getta Warszawskiego (Archiwum Ringelbluma)
Materiały Getta Łódzkiego
Archiwum Yad Washem
Record Group O.3 (Relacje)
Archiwum YIVO
Kolekcja Nachmana Zonabenda (dokumenty z getta łódzkiego)
Literatura przedmiotu / Content related literature
Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego 6 IX 1939-23 VII 1942, oprac. i przypisy M. Fuks, Warszawa 1983
Archiwum Ringelbluma, Antologia, Wrocław 2019.
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 1, 5, 11, 14, Warszawa
Archiwum dra Ringelbluma odnalezione, „Nasze Słowo”, nr 6/7, 30 IX 1946.
Leociak J., Wstęp, [w:] Archiwum Ringelbluma, Antologia, Wrocław 2019.
Brustin-Berenstein Tatiana, Nowe źródła do dziejów getta warszawskiego, „Biul. ŻIH”, nr 2, 1951.
Chałasiński Józef, Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej „Kopalnia” na Górnym Śląsku, „Przegląd Socjologiczny”, t. 5, 1935.
Encyklopedia getta. Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego, wyd. K. Radziszewska, E. Wiatr, A. Sitarek, J. Walicki, M. Polit przy współpr. P. Zawilskiego, Łódź 2014.
Engelking Barbara, Leociak Jacek, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa 2001.
Fenomen getta łódzkiego 1940–1944, red. P. Samuś, W. Puś, Łódź 2006.
Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Drugi powszechny spis ludności z dn. 9 XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe, ludność, stosunki zawodowe, red. Edward Szturm de Sztrem i in., Miasto Łódź, Warszawa 1937, Miasto stołeczne Warszawa, Warszawa 1937, Województwo wileńskie, Warszawa 1938.
Haska Agnieszka, „…w podziemiach wymienionych domów zakopane są…” Poszukiwania Archiwum Ringelbluma, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” T. 12, 2016.
Nazi Conspiracy and Aggression, Vol. VI, Washington 1946
Kawski Tomasz, Żydowskie gminy wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historyczno-administracyjne, Bydgoszcz 2014.
Keff Bożena, Churban forshung, [w:] Letters to the Oneg Shabat, pod red. P. Śpiewaka, Warszawa 2017.
Kronika getta łódzkiego, Litzmannstadt Getto 1941-1944, red. J. Baranowski, Łódź 2009, t. 1-5.
Letters to the Oneg Shabat, pod red. P. Śpiewaka, Warszawa 2017.
Ostatnie pokolenie. Autobiografie polskiej młodzieży żydowskiej okresu międzywojennego ze zbiorów YIVO Institute for Jewish Research w Nowym Jorku, wyd. A. Cała, Warszawa 2003.
Pietrzak Jacek, Hans Biebow – portret oprawcy [w:] Fenomen getta łódzkiego 1940–1944, red. P. Samuś, W. Puś, Łódź 2006.
Polit Monika, Mordechaj Chaim Rumkowski - prawda i zmyślenie. Warszawa 2012.
Polit Monika, Notatki z getta łódzkiego 1941–1941. Autor i jego tekst, [w:] J. Zelkowicz, Notatki z getta łódzkiego 1941-1944.
Radziszewska Krystyna, Centrum dokumentacyjne getta. Autorzy Kroniki i ich tekst, [w:] Kronika getta łódzkiego, Litzmannstadt Getto 1941-1944. Red. J. Baranowski, Łódź 2009, T. 5, Suplementy
Rok za drutem kolczastym. Na marginesie obwieszczeń Pana Prezesa Ch. Rumkowskiego. Obwieszczenia Przełożonego Starszeństwa Żydów z getta łódzkiego (1940–1944), oprac. Adam Sitarek, Ewa Wiatr, Warszawa 2019.
Singer Oskar, "Przemierzając szybkim krokiem getto...", reportaże i eseje z getta łódzkiego. Tłum. K. Radziszewska, Łódź 2002
Sitarek Adam, „Otoczone drutem państwo”. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego, Łódź 2015.
Szczepański Józef, Chłop polski w Europie i w Ameryce, „Przegląd Socjologiczny”, t. 28, 1976.
Trunk Isaiah, Łódź Getto. A History, Bloomington 2006.
Walicki Jacek, Polityka historyczna a nauka. Dzieje badań materiałów archiwalnych getta łódzkiego i jego Kroniki do roku 1968, [w:] Kronika, t. 5.
Zelkowicz Józef, Notatki z getta łódzkiego 1941–1944, Łódź 2016.
Weinreich M., Studium o młodzieży żydowskiej, program i metoda, „Przegląd Socjologiczny”, t. 5, 1935.
Licencja
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Jacek Walicki, Zygmunt Messing – dzieje Żyda o życiorysie niezgodnym z regułą , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 8 (2012)
