English
Polish
The Jewish camp in KL Stutthof and its prisoners in the materials of the investigation and the first Stutthof trial in Gdańsk (1945–1946)
Marcin Owsiński
marcin.owsinski@stutthof.org BioPhD., historian. Since 1999, employee of the Stutthof Museum, certified curator, educator, long-time head of the Educational Department. As of 2019, he heads the Museum's Science Department. Author and editor of twelve books on recent history and the history of Żuławy, Stutthof and Sztutowo, including: Polish Political Prisoners in the Stutthof Camp 1939-1945 (2001); Tiegenhof/Nowy Dwór in 1945. The End and Beginning of a Town in Żuławy (2017); Naznaczeni. Stutthof - Camps - Sztutowo 1945-1962. The history of the commune, community and memorial (2015); Two Hours in November.... Heinrich Himmler's visit to the Stutthof camp on November 23, 1941. Genesis, Course, Consequences (2020); Lager People. The investigation and the first Stutthof trial (1945-1946). A Tale of Transformation (2022).
https://orcid.org/0000-0001-6547-6876
Stutthof Museum in Sztutowo
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 19 (2023), pages: 558-590
Publication date: 2023-12-23
Abstract
The article cites unknown accounts from the investigation and the first trial of more than a dozen functionaries from the Stutthof camp tried in Gdansk in the spring of 1946. The fate of the Jews at Stutthof was among the most important threads of the investigation, but the interesting materials collected at the time have not entered academic circulation. A unique feature of the Gdańsk trial was the presence at the trial of former Jewish inmates of KL Stutthof, men and women who recounted their experiences and observations. The article quotes and comments on some unknown early Jewish testimonies about the camp, given immediately after the war. The text is an extended discussion of the sources.
Keywords
Stutthof, trial, investigation, Gdańsk, sources, SS supervisors, Jewish camp
References
Źródła archiwalne / Archival Sources
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku
zespół Specjalny Sąd Karny:
Akta w sprawie karnej prowadzonej przeciwko: John Pauls, imię ojca: Johann, ur. 9 II 1908 r., i innym oskarżonym o to, że w okresie od września 1939 r. do stycznia 1945 r. dokonywali zabójstw oraz znęcali się fizycznie nad więźniami obozu koncentracyjnego Stutthof, tj. o czyny z art. 1 par. 1a Dekretu PKWN z dnia 31 VIII 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego.
Archiwum Muzeum Stutthof
zespół Konzentrationslager Stutthof:
Protokoły zebrane przez PCK Lębork w 1945 r.
Sentencja wyroku w procesie Otto Haupta, Otto Knotta, Bernarda Luedtkego. Sentencja wyroku w procesie Paula Wernera Hoppego i Otto Knotta.
Teczki personalne więźniów.
Prasa / Press
„Dziennik Bałtycki”, 1946.
Literatura przedmiotu / Content related Literature
Burczyk Dariusz, Renegaci przed sądem. Specjalny Sąd Karny i Prokuratura Specjalnego Sądu Karnego w Gdańsku (1945–1946), Gdańsk–Warszawa: IPN, 2022.
Coradello Aldo, Co się działo w Stutthofie, Sztutowo: Muzeum Stutthof, 2011.
Drywa Danuta, Zagłada Żydów w obozie koncentracyjnym Stutthof (wrzesień 1939 – maj 1945), Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, Sztutowo: Muzeum Stutthof, 2001.
Dunin-Wąsowicz Krzysztof, Obóz koncentracyjny Stutthof, Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1966.
Dunin-Wąsowicz Krzysztof, Żydowscy więźniowie w KL Stutthof, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1967, nr 63.
Erpel Simone, Einführung [w:] Im Gefolge der SS: Aufseherinnen des Frauen-KZ Ravensbrück.
Begleitband zur Ausstellung, red. Simone Erpel, Berlin: Metropol Verlag, 1995.
Grot Elżbieta, Tomkiewicz Monika, „Ausrotten” – eksterminacja na terenie miasta i powiatu 1939–1945, [w:] Pruszcz Gdański – miasto i powiat w latach II wojny światowej 1939–1945, red. Piotr Semków, Pruszcz Gdański: AGNI Drukarnia Wydawnictwo, 2018.
Hördler Stefan, Ordnung und Inferno. Das KZ-System im letzten Kriegsjahr, Göttingen: Wallstein Verlag, 2020.
Kamiński Stanisław, Sylwetka przestępcy wojennego. O procesie Paula Wernera Hoppego, byłego komendanta obozu koncentracyjnego Stutthof, „Zeszyty Muzeum Stutthof” 1990, nr 9.
Kompisch Katrin, Sprawczynie, tłum. Sławomir Kupisz, Natalia Badiyan-Siekierzycka, Warszawa: Prószyński Media, 2012.
Łukaszkiewicz Zdzisław, Obóz koncentracyjny Stutthof, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1947, t. 3.
Nationalsozialistische Massentötungen durch Giftgas. Eine Dokumentation, red. Hermann Langbein, Adalbert Rückerl, Eugen Kogon, Frankfurt/Main: S. Fischer Verlag, 2003.
Orski Marek, Filie obozu koncentracyjnego Stutthof w latach 1939–1945, Sztutowo: Muzeum Stutthof, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 2004.
Orski Marek, Niewolnicza praca więźniów obozu koncentracyjnego Stutthof w latach 1939–1945. Organizacja pracy i metody eksploatacji siły roboczej, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1999.
Owsiński Marcin, Lagrowi ludzie. Śledztwo i pierwszy proces stutthofski (1945–1946). Opowieść o przemianie, Gdynia: Wydawnictwo Region, Sztutowo: Muzeum Stutthof, 2022.
Owsiński Marcin, Początki obozu Stutthof w materiałach śledztwa do pierwszego procesu stutthofskiego (maj – październik 1945) [w:] Pomorze pod okupacją niemiecką. Jesień 1939, red. Piotr Madajczyk, Warszawa: Instytut Pileckiego, 2021.
Owsiński Marcin, Przeobrażenia pamięci – były więzień a upływający czas na przykładzie Krzysztofa Dunin-Wąsowicza [w:] Świadkowie: między ofiarą a sprawcą zbrodni, red. Alicja Bartuś, Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Fundacja na Rzecz Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu, 2017.
Schwartz Gudrun, SS-Aufseherinnen in nationalsozialistischen Konzentrationslagern (1933–1945), „Dachauer Hefte” 1994, nr 10.
Strebel Bernhard, KL Ravensbrück. Historia kompleksu obozów, tłum. Agnieszka Milewska, Magdalena Kurkowska, Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej, Warszawa: Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”, Sztutowo: Muzeum Stutthof, 2018.
Netografia https://www.bpb.de/geschichte/nationalsozialismus/ravensbrueck https://collections.arolsen-archives.org/de https://katalog.bip.ipn.gov.pl
License
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
