Artykuł dotyczy doświadczenia egzystencjalnego ofiar Zagłady oraz mechanizmów psychologicznych i poznawczych występujących w konfrontacji z pierwszymi wiadomościami o działalności obozów śmierci. Analizie poddane zostały relacje Żydów z przeszło 40 miast i miasteczek Generalnego Gubernatorstwa dotyczące procesu napływania wiadomości o Zagładzie oraz reakcji na nie. Pogłoski napływały zazwyczaj najpierw z daleka, później z coraz bliższych miejscowości. Czasami źródłem (nieprecyzyjnych) wiadomości o losie wysiedlanych Żydów byli Polacy, w niektórych miejscowościach pojawili się uciekinierzy z ośrodków zagłady, którzy opowiedzieli, czego byli świadkami. Te pogłoski i świadectwa spotykały się z różnymi reakcjami – od rozpaczy, przez zaprzeczenie, wyparcie i rezygnację, po próbę ratowania swojego życia. Refleksji nad mierzeniem się myślą o możliwości śmierci własnej i swoich najbliższych oraz zjawiskom wypierania, odsuwania od siebie wiadomości o Zagładzie poświęcono w artykule szczególne miejsce.