English
Polish
W pierwszym kręgu. Listy ukrywającego się
Marcin Kula
j.m.kula@uw.edu.pl Biogramprofesor nauk humanistycznych, historyk i socjolog, emerytowany pracownik Uniwersytetu Warszawskiego, obecnie wykłada w Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza W Warszawie; specjalizuje się w historii społecznej; autor wielu publikacji z historii Polski i Ameryki Łacińskiej, podejmuje też temat pamięci historycznej i nośników pamięci; w 2007 r. ukazała się książka Autoportret rodziny X. Fragment żydowskiej Warszawy lat międzywojennych, nagrodzona Nagrodą Historyczną „Polityki”; w ostatnich latach wydał serię Wykładów z socjologii historycznej: Trzeba mieć pieniądze (2014), Trzeba pracować i produkować (2014), Trzeba jeść (2015), Trzeba mieszkać, myć się i ubierać (2015), Trzeba wydorośleć (2016), Trzeba zapanować nad przestrzenią (2018) oraz Trzeba oswoić własne miejsce (2018)
https://orcid.org/0000-0002-2539-6895
Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), strony: 464-494
Data publikacji: 2020-12-15
Abstrakt
Są to listy warszawskiego lekarza dr. Józefa Jabłońskiego, podczas okupacji ukrywającego się – jako Żyd – na wsi na Lubelszczyźnie. Zachowało się 13 tekstów, pisanych w okresie od września do grudnia 1942 r. W odróżnieniu od większości informacji pochodzących od ukrywających się, te zdumiewają opisami przyjemnych sytuacji. Niektóre brzmią tak, jak gdyby dr Jabłoński pojechał na wypoczynek na wieś do znajomych. Oczywiście powstaje pytanie, w jakim stopniu publikowane listy odzwierciedlają sytuację prawdziwą. Jasne, że wiele informacji nie mogło się w nich znaleźć. Niemniej jednak to, co jest, wydaje się raczej prawdziwe. Jak wytłumaczyć to, że autorowi było w ukryciu tak dobrze? Niewątpliwie trafił do światłych, dobrych ludzi. Statystyczna szansa trafienia człowieka potrzebującego schronienia akurat do takich była jednak niewielka. W towarzyszącym publikacji komentarzu rozpatrzono elementy sytuacji społecznej, które tę szansę w wypadku dr. Jabłońskiego zwiększyły
Słowa kluczowe
ukrywanie się Żydów, okupacja, Lubelszczyzna, konspiracja, lekarze, listy jako źródło historyczne
Bibliografia
Blady-Szwajgier Adina, I więcej nic nie pamiętam, Warszawa: Nisza, 2019.
Brodowska-Kubicz Helena, Z chłopskiej łąki. Wspomnienia, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1994.
Ciesielska Maria, Lekarze getta warszawskiego, Warszawa: Wydawnictwo Dwa Światy, 2017.
Frister Roman, Autoportret z blizną, tłum. Elżbieta i Roman Frister, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Przybylik&, 2019.
Grossman Leonid, Śmierć poety, tłum. Władysław Broniewski, Warszawa: Książka, 1939.
Huxley Aldous, Nad Zatoka Meksykańską, tłum. Stanisława Kuszelewska, Warszawa: wyd. J. Przeworski, 1938.
Kula Marcin, Jerzy Jedlicki, historyk nietypowy, Warszawa: Otwarta Rzeczpospolita i Nisza, 2018.
Kula Marcin, Mimo wszystko bliżej Paryża niż Moskwy. Książka o Francji, PRL i o nas, historykach, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010.
Kula Marcin, W drodze przez walące się Niemcy, „Mówią Wieki” 2000, nr 5.
Kula Marcin, Wspomnienia o wspomnieniach. Syn o pobycie Witolda Kuli w niewoli, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” (Opole) 2009, t. 32.
Kula Witold, Dziennik czasu okupacji, do druku podali Nina Assorodobraj-Kula, Marcin Kula, wstępem i przypisami opatrzył Marcin Kula, Warszawa: PIW, 1994.
Kula Witold, Rozdziałki, Warszawa: Wydawnictwo Trio, 1996.
Lipszyc Rywka, Dziennik z getta łódzkiego, oprac. i wstęp Ewa Wiatr, posłowie Anita Friedman, Kraków–Budapeszt: Austeria, 2017.
Morcinek Gustaw, Gołębie na dachu, Warszawa: Rój, 1939.
Najmniej jestem tam gdzie jestem… Listy Zofii z Vorzimmerów Breustedt z Warszawy i getta warszawskiego do córkami Marysi w Szwajcarii (1939–1942), wstęp, oprac. i komentarze Elżbieta Orman, tłum. listów niemieckojęzycznych Elżbieta Wrońska, konsultacja językowa Ewa Górbiel, Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego i Księgarnia Akademicka, 2016.
Rachmanowa Aleksandra, Tragedia pewnej miłości. Powieść o małżeństwie Lwa Tołstoja, Katowice: Księgarnia i Drukarnia Katolicka, 1938.
Rodziewiczówna Maria, Atma. Powieść, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1929.
Spis rzeczy z nienapisanej książki, z Jerzym Jedlickim rozmawiała Justyna Dąbrowska, „Tygodnik Powszechny” 2011, nr 13.
Steinhaus Hugo, Wspomnienia i zapiski, oprac. Aleksandra Zgorzelska, Londyn: Aneks, 1992.
Sułek Antoni, Badacz i świadek drugiej generacji. O ratowaniu lokalnej pamięci zagłady Żydów, „Więź” 2017, nr 4.
Sułek Antoni, Both Researcher and Second-Generation Witness. On Rescuing Local Memory of the Holocaust in Poland, „East European Politics and Societies and Cultures” 2018, t. 20, nr 10.
Sułek Antoni, Droga do Sobiboru, „Tygodnik Powszechny” 2019, nr 15.
Sułek Antoni, Kto pomagał, kto zabijał, „Tygodnik Powszechny” 2018, nr 8.
Sułek Antoni, Ocalenie Lejbusia Goldberga. Kropla historii Zagłady [w:] Co się dzieje z polskim społeczeństwem? Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Ireneuszowi Krzemińskiemu, red. Urszula Kurczewska, Małgorzata Głowania, Wojciech Ogrodnik, Dominik Wasilewski, Warszawa: WUW, 2019.
Sułek Antoni, Śmierć prawdziwym zwycięzcą, „Tygodnik Powszechny” 2019, nr 36.
[Sułek Antoni], Wobec Żydów więcej było wolno, z prof. Antonim Sułkiem rozmawia Maciej Stasiński, „Gazeta Wyborcza”, 2–3 VI 2018.
Tokarska-Bakir Joanna, Bracia miesiące. Studia z antropologii historycznej Polski 1939–1946, Warszawa: IBL PAN, 2020 (w druku).
Wells Herbert George, Ludzie jak bogowie, tłum. Janina Sujkowska, Warszawa: Biblioteka Groszowa, 1928.
Wiktor Jan, Błogosławiony chleb ziemi czarnej, Warszawa: Książnica-Atlas, 1939.
Wójcik Przemysław, Wstęp [w:] Rychliński Stanisław, Wybór pism, Warszawa: PWN, 1976.
Żywoty historyczne, wstęp i przypisy Ryszard Stemplowski, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2020.
Licencja
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Marcin Kula, Szuflada z dokumentami [Czarna księga, red. Wasilij Grossman, Ilja Erenburg, oprac. Joanna Nalewajko-Kulikov] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Marcin Kula, Elementy obrazu może błędne, ale całość najpewniej prawdziwa. Jedwabne, Radziłów, Wąsosz… [Mirosław Tryczyk, Miasta śmierci] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Marcin Kula, Skończyły się obchody rocznicy Marca, porozmawiajmy więc o nim jeszcze raz, w perspektywie długiego trwania , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Marcin Kula, Kucia Marek, Auschwitz jako fakt społeczny , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Marcin Kula, Po lekturze Behemota , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Marcin Kula, Studium casusu (nawet jeśli niezwykłego), czy kulturowej historii powszechnej? Maria Ferenc, „Każdy pyta, co z nami będzie”. Mieszkańcy getta warszawskiego wobec wiadomości o wojnie i Zagładzie, Warszawa: ŻIH, 2021, 528 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
