Retained in the Archives. Provincial Office for the Control of Presentations and Public Performances in Poznań Towards the Jewish Subject Matter in the Catholic Press (1945–1950)
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 15 (2019), pages: 345-386
Publication date: 2019-12-20
Abstract
The article discusses the stance of the Catholic Church in Poland towards the Jewish issues after World War Two. The aim of the analysis was the content of selected texts published by in Catholic press that were subjected to censorship. The article examines texts retained by the censorship offices as well as the character of the message on the Jewish issue published by Catholic press. An important part of the presented text is also description Jewish issues in Catholic press that were available in public.
Keywords
Catholic Church in Poland, Jews, Holocaust, Catholic press, censorship
References
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Państwowe w Poznaniu (AP Poznań)
Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu
Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku
Ks. Józef Kruszyński, rkps, pakiet 13: 6 XI 1944 – 2 II 1945 r.
Źródła publikowane / Published sources
About Our House Which Was Devastated, red. Dawid Sztokϐisz, Tel Aviv: Kielce Societies in
Israel and in the Diaspora, 1981.
Doniesienie [Zarządu Politycznego Północnej Grupy Wojsk] o przybyciu do Polski księdza
kardynała prymasa Polski doktora Augusta Hlonda, 23 VIII 1945 r. [w:] Polska–
ZSRR. Struktury podległości. Dokumenty KC WKP(B) 1944–1949, oprac. Giennadij
A. Bordiugow, Aleksander Kochański, Adam Koseski, Giennadij F. Matwiejew, Andrzej Paczkowski, Warszawa: ISP PAN, 1995.
Droga krzyżowa i Gorzkie żale, Kraków, [b.r.w., „pozwalamy drukować z 1938 r.”].
Homiletyka duszpasterska. Zbiorowy podręcznik kaznodziejstwa dla polskiego kleru,
Kielce: „Przegląd Homiletyczny”, 1935.
Teczka specjalna J.W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944–1946, wybór i oprac. Tatiana Cariewskaja, Andrzej Chmielarz, Andrzej Paczkowski, Ewa Rosowska, Szymon
Rudnicki, Warszawa: ISP PAN i in., 1998.
Prasa / Press
„Głos Katolicki”
„Królowa Apostołów”
„Miesięcznik Kościelny”
„Msza Święta”
„Tygodnik Katolicki”
„Wiadomości Duszpasterskie”
„Zarządzenia Administracji Apostolskiej”
Literatura przedmiotu / Content related literature
Aleksiun Natalia, Dokąd dalej? Ruch syjonistyczny w Polsce (1944–1950), Warszawa: Trio, 2002.
Natalia Aleksiun, The Polish Catholic Church and the Jewish Question in Poland, 1944–1950, „Yad Vashem Studies” 2005, t. 33.
Aleksiun-Mądrzak Natalia, Legalna emigracja Żydów z Polski w latach 1944–1950 [w:] Studia historyczno-demograϔiczne. Księga poświęcona pamięci prof. Szyi Bronsztejna, red. Krystyn Matwijowski, Wrocław: Wydawnictwo UWr, 1996.
Aleksiun-Mądrzak Natalia, Nielegalna emigracja Żydów z Polski w latach 1945–1947, cz. 1, „Biuletyn ŻIH” 1995/1996, nr 3/nr 2, s. 71–90, cz. 2: „Biuletyn ŻIH” 1996, nr 3.
Bańkowska Aleksandra, Jarzębowska Agnieszka, Siek Magdalena, Morderstwa Żydów w latach 1944–1946 na terenie Polski na podstawie kwerendy w zbiorze 301 (Relacje z Zagłady) w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, „Kwartalnik
Historii Żydów” 2009, nr 3 (231).
Barcik Józef Symeon, OFM, Kalwaria Pacławska, Warszawa; ATK, 1985.
Bechta Mariusz, Pogrom czy odwet? Akcja zbrojna Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w Parczewie 5 lutego 1946 r., Poznań: Zysk i S-ka, 2014.
Berendt Grzegorz, Życie żydowskie w Polsce w latach 1950–1956. Z dziejów Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Gdańsk: Wydawnictwo UG, 2006.
Berendt Grzegorz, Żydzi na gdańskim rozdrożu 1945–1950, Gdańsk: UG, 2000.
Budnik Magdalena, Cenzura i religia. Wpływ Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk na kształt podręczników do religii i innych tekstów religijnych w latach 1948–1955, „Język, Szkoła, Religia” 2011, t. 6.
Cała Alina, Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła, Warszawa: Nisza, 2012.
Cichopek Anna, Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945, Warszawa: ŻIH, 2000.
Dariusz Libionka, Antysemityzm i zagłada na łamach prasy w Polsce 1945–1946, „Polskam1944/45–1989. Studia i materiały” 1997, nr 2.
Dudek Antoni, Gryz Ryszard, Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków: Znak, 2003.
Engel David, Patterns of anti-Jewish Violence in Poland 1944–1947, „Yad Vashem Studies” 1998, t. 26.
Główny Urząd Kontroli Prasy 1945–1949, oprac. Daria Nałęcz, Warszawa: ISP PAN, 1994 (seria „Dokumenty do Dziejów PRL”, z. 6).
Grabski August, Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce (1944–1949), Warszawa: Trio i ŻIH, 2004.
Grabski August, Pisarski Maciej, Stankowski Albert, Studia z dziejów i kultury Żydówmw Polsce po 1945 r., Warszawa: IH UW, 1997.
Gross Jan Tomasz, Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków: Znak, 2008.
Gryz Ryszard, Stanowisko Kościoła katolickiego wobec pogromu Żydów w Kielcach. Stan badań, „Nasza Przeszłość” 2000, t. 93.
Ignatowski Grzegorz, Kościoły wobec przejawów antysemityzmu, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 1999.
Kaczmarski Krzysztof, Pogrom, którego nie było. Rzeszów 11–12 czerwca 1945 r. Fakty, hipotezy, dokumenty, Rzeszów: IPN, 2008.
Kochavi Arieh J., The Catholic Church and Anti-Semitism in Poland Following World War II as Reflected in British Diplomatic Documents, „Gal-Ed” 1989, nr 11.
Kopciowski Adam, Zajścia antyżydowskie na Lubelszczyźnie w pierwszych latach po II wojnie światowej, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2007, nr 3.
Krzyżanowski Łukasz, Dom, którego nie było: powroty ocalałych do powojennego miasta, Wołowiec: Czarne, 2016.
Lechicki Czesław, Polska prasa katolicka 1945–1948, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1983, t. 22, nr 2.
Micgiel John, Kościół katolicki i pogrom kielecki, „Niepodległość” (Nowy Jork) 1992, t. 25.
Michlic Joanna B., Obcy jako zagrożenie. Obraz Żyda w Polsce od roku 1880 do czasów
obecnych, tłum. Anna Switzer, Warszawa: ŻIH, 2015.
Michnik Adam, Dwa rachunki sumienia, „Gazeta Wyborcza”, 9–10 VI 2006.
Mieczkowski Janusz, Między emigracją a asymilacją. Szkice o szczecińskich Żydach w latach 1945–1997, Szczecin: TSKŻ, 1998.
Nalewajko-Kulikov Joanna, Obywatel Jidyszlandu. Rzecz o żydowskich komunistach w Polsce, Warszawa: Nariton IH PAN, 2009.
Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, Warszawa: ŻIH, 2011.
Pamięci księdza redaktora Romana Mielińskiego, „Więź” 1976, nr 4.
Romek Zbigniew, System cenzury w PRL [w:] Tomasz Strzyżewski, Wielka księga cenzury
PRL w dokumentach, Warszawa: Wydawnictwo Prohibita Paweł Toboła-Pertkiewicz, 2015.
Schatz Jaff, The Generation, The Rise and Fall of the Jewish Communists of Poland, Berkeley: University of California Press, 1991.
Skibińska Alina, Powroty ocalałych [w:] Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, red. Barbara Engelking, Jacek Leociak, Dariusz Libionka, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2007.
Smereka Władysław, ks., Drogi Krzyżowe. Rys historyczny i teksty (studium pasyjne), Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1980, s. 269.
Stankowski Albert, Nowe spojrzenie na statystyki dotyczące emigracji Żydów z Polski po
r. [w:] Grzegorz Berendt, August Grabski, Albert Stankowski, Studia z historii Żydów w Polsce po 1945 r., Warszawa: ŻIH, 2000.
Stefaniak Janusz, Polityka władz państwowych PRL wobec prasy katolickiej w latach 1945–1953, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1998.
Swacha Piotr, Cenzura wobec „Głosu Katolickiego” na przełomie lat 40. i 50. XX wieku, „Zeszyty Prasoznawcze” (Kraków) 2017, t. 60, nr 3 (231).
Szaynok Bożena, „Tuż po Zagładzie”. Kościół katolicki wobec problematyki żydowskiej (VII 1944 – VII 1946), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2009, nr 5.
Szaynok Bożena, Kościół katolicki w Polsce wobec problematyki żydowskiej (1944–1989) [w:] Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych, Monika
Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, Warszawa: ŻIH, 2011.
Szaynok Bożena, Ludność żydowska na Dolnym Śląsku 1945–1950, Wrocław: UWr, 2000.
Szaynok Bożena, Nielegalna emigracja Żydów z Polski 1945–1947, „Przegląd Polonijny” 1995, z. 2 (76).
Szaynok Bożena, Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 r., Warszawa: Bellona, 1992.
Szaynok Bożena, Problematyka żydowska w PPR i PZPR (1944–1989) [w:] PZPR jako machina władzy, red. Dariusz Stola, Krzysztof Persak, Warszawa: IPN, 2012.
Szaynok Bożena, Tematyka żydowska w działalności MBP/MSW (1945–1989) [w:] Internacjonalizm czy…? Działania organów bezpieczeństwa państw komunistycznych
wobec mniejszości narodowych (1944–1989), red. Joanna Hytrek-Hryciuk i in., Warszawa–Wrocław: IPN, 2011.
Śpiewak Paweł, Żydokomuna. Interpretacje historyczne, Warszawa: Czerwone i Czarne, 2012.
Tokarska-Bakir Joanna, Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946, Wołowiec: Czarne, 2012.
Tokarska-Bakir Joanna, Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, t. 1–2, Warszawa 2018.
Wieczorek Paweł, Żydzi w Wałbrzychu i powiecie wałbrzyskim 1945–1968, Wrocław: IPN, 2017.
Wokół pogrom kieleckiego, t. 1, red. Łukasz Kamiński, Jan Żaryn, Warszawa: IPN, 2006; t. 2, red. Leszek Bukowski, Andrzej Jankowski, Jan Żaryn, Warszawa: IPN, 2008.
Wrona Zenon, Kościół wobec pogromu Żydów w Kielcach w 1946 r. [w:] Pamiętnik Świętokrzyski. Studia z dziejów kultury chrześcijańskiej, red. Longin Kaczanowski i in., Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1991.
Zaremba Marcin, Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków: Znak, Warszawa: ISP PAN, 2012.
Żaryn Jan, Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), Warszawa: Neriton i IH PAN, 2003.
Strony internetowe / Websites
Duszyński Grzegorz, ks., Kalendarium „Mszy Świętej”, http://www.msza.tchr.org/artykul-2563.html
Historia miesięcznika „Msza Święta”, oprac. ks. Grzegorz Duszyński, www. tchr.org/historia_miesiecznika
Ligocki Kazimierz, Tygodnik Katolicki [w:] Multimedialna encyklopedia Gorzowa Wielkopolskiego, www.encyklopedia.wimbp.gorzow.plwww.oblaci.pl
License
Copyright (c) 2019 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Other articles by the same auhtor(s)
- Bożena Szaynok, Remarks on a New Book about the Kielce Pogrom , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 14 (2018)
- Bożena Szaynok, “Right After the Holocaust”. The Church vis-`a-vis Jewish Issues (July 1944–July 1946) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 5 (2009)
- Bożena Szaynok, After the Holocaust. Before the Second Vatican Council. Image of Jews in letters to Tygodnik Powszechny after the publication of Jerzy Turowicz’s article Antisemitism (March 1957) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 19 (2023)
- Bożena Szaynok, Gross Jan Tomasz, Strach Fear. Anti-Semitism In Poland after Auschwitz, Random House, New York 2006 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 2 (2006)
- Bożena Szaynok, Sine ira et studio...In memory of Krystyna Kersten , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 4 (2008)
- Bozena Szaynok, The Church's story of saving the Jews (1944-1987). , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 20 (2024)