English
Polish
Relacja działaczki Poalej Syjon-Lewicy Poli Elster o sytuacji na Umschlagplatzu i w transporcie do Poniatowej w kwietniu 1943 r
Adam Kopciowski
adam.kopciowski@umcs.pl Biogramhistoryk, dr hab., prof. UMCS, kierownik Katedry Kultury i Historii Żydów w Instytucie Nauk o Kulturze. Zajmuje się najnowszą historią Żydów w Polsce, w tym głównie problematyką związaną ze źródłami tworzonymi w języku jidysz: prasą i księgami pamięci. Wydał m.in. monografię Wos hert zich in der prowinc? Prasa żydowska na Lubelszczyźnie i jej największy dziennik „Lubliner Tugblat” (2015), publikuje też krytyczne edycje źródeł, opracował np. Pamiętnik z czasów wojny. Lublin, wrzesień 1939 – styczeń 1943 Idy Gliksztejn (2017).
https://orcid.org/0000-0002-9703-5677
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Nauk o Kulturze
Dariusz Libionka
dlibion@ifispan.edu.pl Biogramhistoryk, profesor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, pracownik Państwowego Muzeum na Majdanku. Redaktor naczelny rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Opublikował m.in. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki (2017); współautor dwutomowej publikacji Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018). Ostatnio w jego opracowaniu naukowym ukazał się Dziennik Maryli. Życie i śmierć w getcie warszawskim (2023).
https://orcid.org/0000-0003-0180-6463
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 19 (2023), strony: 138-152
Data publikacji: 2023-12-23
Abstrakt
Publikujemy relację Poli Elster (1911–1944), jednej z przywódczyń Poalej Syjon-Lewicy oraz współorganizatorki i członkini Żydowskiej Organizacji Bojowej w getcie warszawskim. Relacja – w zamierzeniu autorki mająca być prawdopodobnie wprowadzeniem do wspomnień z obozu pracy w Poniatowej – zawiera wstrząsające opisy z Umchlagplatzu i transportu do obozu. Narracja urywa się z chwilą przybycia pociągu do Lublina. Relacja nie jest datowana, ale z pewnością spisano ją między jesienią 1943 r. a latem 1944 r. W języku oryginału (polskim) została opublikowana w 1949 r. w dwutygodniku Polaej Syjon „Nasze Słowo”. Teraz poprzedzamy ją biogramem Poli Elster, a także krótką charakterystyką jej spuścizny.
Słowa kluczowe
Pola Elster, Poalej Syjon-Lewica, Żydowski Komitet Narodowy, powstanie w getcie warszawskim, obóz w Poniatowej, Krajowa Rada Narodowa
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Archiwum Beit Lochamej Ha-Getaot (Archiwum Muzeum Bojowników Gett) sygn. 5900, 6524, 29280
Archiwum Yad Vashem
O.3/2036, Relacja Szoszany Kosower
Prasa / Press
„Monitor Polski”, 1920
Publikacje / Publications
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 17: Prasa getta warszawskiego. Poalej Syjon Lewica i Poalej Syjon Prawica, oprac. Eleonora Bergman, Tadeusz Epsztein, Maciej Wójcicki, Warszawa: ŻIH, 2016.
Berman Basze, Cwej szwester (a kapitel fun kamf un mesires-nefesz) [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Ringelblun-Institut, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Bleter funem notic-bichl fun Pola Elster [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Ringelblun-Institut, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Elster Bela, Pola [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Ringelblun-Institut, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Elster Pola (Perla) [w:] Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 2, red. Feliks Tych, Warszawa: Książka i Wiedza, 1987.
Fir opgefunene zajtlech [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Ringelblun-Institut, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Kartki z notatnika Poli Elster, „Nasze Słowo” 1949, nr 7/8.
Kener Jankew, Pola Elster [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Ringelblum-Institut, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Kirszenbojm Sz., Pola, di onfirerin fun „Frajer Szomer” in Warsze [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Libionka Dariusz, Obozy pracy dla Żydów na Lubelszczyźnie i ich likwidacja w optyce struktur Polskiego Państwa Podziemnego [w:] Erntefest 3–4 listopada 1943. Zapomniany epizod Zagłady, red. Wojciech Lenarczyk, Dariusz Libionka, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2009.
Ojerbach Rochl, Bagegeniszn mit Pola Elster [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Ringelblun-Institut, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Rada Pomocy Żydom „Żegota” przy Pełnomocniku Rządu RP na Kraj i Referat Żydowski
„Żegota” Departamentu Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu RP na Kraj. Dokumenty z zasobu Archiwum Akt Nowych 1942–1944, wybór i oprac. Mariusz Olczak, Warszawa: Egros, [2015].
Reszime fun umgekumene chawejrim (farnotirt durch Pola Elster in ir tog-buch [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Ringelblun-Institut, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Temkin-Bermanowa Basia, Dziennik z podziemia, wstęp, oprac., przypisy Anka Grupińska, Paweł Szapiro, Warszawa: ŻIH, Twój Styl, 2000.
Turkow Jonas, Pola Elster [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Wasser Hersz, Pola Elster [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Ringelblun-Institut, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Licencja
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Dariusz Libionka, Apocrypha from the History of the Jewish Military Union and its Authors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Adam Kopciowski, Szama Grajer – „żydowski król” z Lublina , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Dariusz Libionka, Lokalne struktury Narodowych Sił Zbrojnych wobec ukrywających się Żydów w świetle powojennych materiałów śledczych i procesowych – przypadek powiatów miechowskiego i pińczowskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, Anatomia donosu ks. Stanisława Trzeciaka na ks. Tadeusza Pudra , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Polska Podziemna wobec szantażystów i szmalcowników w Warszawie. Korekta obrazu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Dariusz Libionka, Zapisy dotyczące Żydów w warszawskich kronikach policyjnych z lat 1942–1944 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Dariusz Libionka, Jacek Leociak, 75. rocznica akcji „Reinhardt” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Prześladowcy Żydów przed Wojskowym Sądem Specjalnym Komendy Głównej AK w 1944 r. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Dariusz Libionka, Polska hierarchia kościelna wobec eksterminacji Żydów – próba krytycznego ujęcia , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 5 (2009)
Similar Articles
- Peter Black, Sonderdienst w Generalnym Gubernatorstwie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Lars Jockheck, Od agenta do kolaboranta? Współpraca żydowskiego publicysty Fritza Seiftera z Bielska z władzami niemieckimi w latach trzydziestych i czterdziestych , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Wendy Lower, Sprawcy i sprawczynie Zagłady a podejście do sprawiedliwości w NRD w latach 1949–1963 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 8 (2012)
- Jan H. Issinger, Frankenstein w warszawskim getcie. Historia i legenda , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Kathrin Stoll, Pogłoski w białostockim getcie. Przyczynek do historiografii Zagłady z perspektywy żydowskiej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 8 (2012)
- Bartłomiej Grzanka, Protokoły wizji lokalnej na terenach poobozowych w Chełmnie i lesie rzuchowskim przeprowadzonej 1 kwietnia 1945 r. przez przedstawicieli władz powiatu tureckiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Jerzy Kochanowski, Jewish Letters to Hans Frank (1940): Opposition or a Survival Strategy? , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
- Krystyna Radziszewska, Wydział dla Wsiedlonych w getcie łódzkim w świetle dokumentów archiwalnych i tekstów autobiograficznych , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Katrin Stoll, Rozkład jazdy tylko w jedną stronę. Przesłuchania byłych urzędników Reichsbahn na temat deportacji Żydów z Prużan do Auschwitz w 1943 r. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Aleksandra Namysło, Udział niemieckiej administracji rejencji katowickiej w procesie organizacji akcji wymiany Żydów na obywateli niemieckich w latach 1940–1944 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 > >>
You may also start an advanced similarity search for this article.
