Zapiski członka Komendy Żydowskiej Organizacji Bojowej Hersza Berlińskiego
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 19 (2023), strony: 93-137
Data publikacji: 2023-12-23
Abstrakt
Publikacja zawiera pełną polską edycję zapisków działacza partii Poalej Syjon-Lewica i członka komendy Żydowskiej Organizacji Bojowej Hersza Berlińskiego (1908–1944) powstałych w okresie ukrywania się w Warszawie w 1944 r. W stosunku do wydań z pierwszej połowy lat sześćdziesiątych uzupełnienia obejmują fragmenty uznane przez redaktorów za mniej istotne, a przede wszystkim te usunięte ze względów cenzuralnych. Podstawą edycji publikowanych wcześniej fragmentów jest istniejący przekład poprawiony przez Adama Kopciowskiego, który przetłumaczył również niepublikowane partie tekstu. W części wstępnej przedstawiona została sylwetka Hersza Berlińskiego, jego okupacyjne losy, okoliczności śmierci, a także charakterystyka poprzednich edycji.
Słowa kluczowe
Hersz Berliński, Poalej Syjon-Lewica, komenda ŻOB, powstanie w getcie warszawskim, strona aryjska, powstanie warszawskie
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival Sources
Archiwum Akt Nowych
/I-7, Depesza nr 111b, Antoni i Adolf do towarzyszy z PS Lewicy
Archiwum Beit Lochamej ha-Getaot (Archiwum Muzeum Bojowników Gett) 5796, List Pinii Papier do Adolfa Bermana
, List Adolfa Bermana do Zerubawela 6166, Conto Jeleń [Berliński], sierpień 1944 6524, Notatki Poli Elster z lat 1943–1944
Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego
A.9.III.2a/27, „Sylwetki” i „Żołnierze bez broni” Rozwój działalności ŻKN po stronie aryjskiej
Archiwum Państwowe w Łodzi
Akta miasta Łodzi, Spis ludności Łodzi 1916–1921 [Berkowska-Bermac], 24468 Przełożony Starszeństwa Żydów w Getcie Łódzkim 1939–1944, Biuro Meldunkowe, 1011, Karty meldunkowe i karty pracy
Archiwum Yad Vashem
O.3/2036, Szoszana Kosower, Relacja
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego
/188, Ber Warm 302/219, Józef Ziemian
Źródła publikowane, wspomnienia / Published sources, memoirs
Antigus Ezra, Fun der lodzer „jugnt” biz geto-ojsztand [Od łódzkiej organizacji młodzieżowej do powstania w getcie] [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich [Troje. Księga pamięci; Pola Elster, Hersz Berliński, Elijahu Erlich], Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Bamerkung fun redakcje [Uwaga redakcji] [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Barkai Mordche, Noch 20 jor wert cum ersztn mol farefentlech der togbuch fun bunker fun Hersz Berlinski [Po dwudziestu latach po raz pierwszy ukazuje się dziennik z bunkra Hersza Berlińskiego] [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Berlinski Jankew, Undzer bruder Hersz [Nasz brat Hersz] [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Berliński Hersz, Z dziennika członka komendy ŻOB, „Biuletyn ŻIH” 1964, nr 2 (50). Berliński Hersz, Zichronot, „Jalkut Moreszet” 1963, nr 1.
Berman Basze, Cwej szwester (a kapitel fun kamf un mesires-nefesz) [Dwie siostry (opowieść o walce i poświęceniu)] [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Cukierman Icchak „Antek”, Nadmiar pamięci. Siedem owych lat. Wspomnienia 1939–1946, tłum. Zoja Perelmuter, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020.
Elster Bela, Pola [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Grupińska Hanka, Ciągle po kole. Rozmowy z żołnierzami getta warszawskiego, Wołowiec: Czarne, 2013.
Grupińska Hanka, Odczytanie listy. Opowieści o warszawskich powstańcach Żydowskiej Organizacji Bojowej, wyd. 3 popr., Warszawa: Wielka Litera, 2022.
Kener Jankew, Hersz Berlinski [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Kermisz Josef, Hersz Berlinski – a wogiker moker cu der geszichte fun geto-ojfsztand [Hersz Berliński – ważne źródło do historii powstania w getcie] [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Listy Ringelbluma do Bermana, 24 XI i 16 XII 1943 i 1 III 1944. Listy Emanuela Ringelbluma, oprac. Israel Gutman, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2005, nr 1.
Ojerbach Rochl [Auerbach Rachela], Bagegeniszn mit Pola Elster [Spotkania z Polą Elster] [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Temkin-Bermanowa Basia, Dziennik z podziemia, wstęp, oprac., przypisy Anka Grupińska, Paweł Szapiro, Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny i Twój Styl, 2000.
Turkow Jonas, Pola Elster [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Wasser Henryk, Hersz Berliński („Jeleń”). (Wspomnienie), „Nasze Słowo”, 19 IV 1948, nr 6/7. Wasser Hersz, Pola Elster [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Ziemian Josef, Di nesie cum bunker (wi azoj s’zenen opgefunen geworn di zichrojnes fun Hersz Berlinski) [Wyprawa do bunkra (jak odnaleziono wspomnienia Hersza Berlińskiego)] [w:] Drej. Ondenkbuch; Pola Elster, Hersz Berlinski, Elijahu Erlich, Tel Awiw: Ringelblum-Institut, 1966.
Literatura przedmiotu / Content related Literature
Czajka Michał, Inwentarz zbioru pamiętników (Archiwum ŻIH, zespół 302), Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2007.
Dunin-Wąsowicz Krzysztof, Na Żoliborzu 1939–1945, Warszawa: Książka i Wiedza, 1984. Gutman Israel, Walka bez cienia nadziei. Powstanie w getcie warszawskim, tłum. Marcin Stopka, Warszawa: Rytm, 1998.
Gutman Israel, Żydzi warszawscy 1939–1943. Getto, podziemie, walka, tłum. Zoja Perelmuter, Warszawa: Rytm i UW, 1993.
Ha-meri we-ha-mered be-geto Warsza. Sefer mismachim [Ruch oporu i powstanie w getcie warszawskim], red. Nachman Blumental, Josef Kermisz, Jeruszalaim: Jad wa-Szem, 1965.
Haska Agnieszka, „Jestem Żydem, chcę wejść”. Hotel Polski w Warszawie, 1943, Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Wydawnictwo IFiS PAN, 2006.
Libionka Dariusz, Polska konspiracja wobec eksterminacji Żydów w dystrykcie warszawskim [w:] Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, red. Barbara Engelking, Jacek Leociak, Dariusz Libionka, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2007.
Mark Bernard, Powstanie w getcie warszawskim. Nowe uzupełnione wydanie i zbiór dokumentów, Warszawa 1963.
Mark Bernard, Ruch oporu i powstanie w getcie warszawskim. Stan badań i nowe zagadnienia, „Biuletyn ŻIH” 1963, nr 1/2 (45/46).
Mark Bernard, Walka i zagłada warszawskiego getta, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1959.
Person Katarzyna, Hersz Wasser. Sekretarz Archiwum, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.
Pierwszy zarys historii Żydowskiej Organizacji Bojowej, oprac. Dariusz Libionka, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2013, nr 9.
Przygoński Antoni, Armia Ludowa w Powstaniu Warszawskim 1944, Warszawa: Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe „Graf” – Henryk Czerski, 2008.
Studniarek Michał, Robinsonowie. Ludzie ukrywający się w gruzach Warszawy po upadku powstania w 1944 roku, Warszawa: Instytut Historii PAN, 2022.
Licencja
Copyright (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Adam Kopciowski, Sefer Praga. Księga pamięci warszawskiej Pragi , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Adam Kopciowski, Pinkes Warsze – Kronika Warszawy , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Adam Kopciowski, Recenzja: Julian Kwiek, Nie chcemy Żydów u siebie. Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944–1947, Warszawa: Wydawnictwo Nieoczywiste, 2021, 588 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Dariusz Libionka, Od Redakcji , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
Similar Articles
- Jerzy Giebułtowski, Dać przemówić faktom. O polskim wydaniu Zagłady Żydów europejskich Raula Hilberga , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
- Jerzy Giebułtowski, Dzieje jednej faktury. Glosa do przypisu, czyli Central Park Heinricha Himmlera , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Monika Adamczyk-Garbowska, Trzy wizyty w Auschwitz , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Paweł Piotr Reszka, Sylwia Szewc, „Dla naszej gminy to plama niesamowita”. Rony Lerner bierze odwet , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Maciej Janowski, Polskie obozy śmierci i polskie dobre imię , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Jan Grabowski, Polscy zarządcy powierniczy majątku żydowskiego - zarys problematyki. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Editors, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Agnieszka Haska, „Przekroczyłem granicę…” Relacje uciekinierów z okupowanej Polski z 1940 r. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Jacek Leociak, Understanding the Holocaust. A Task for Generations , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
You may also start an advanced similarity search for this article.