Wyświetl Nr 18 (2022)

Nr 18 (2022)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2022-12-25

Dział: Sylwetki: świadkowie Zagłady

Z getta warszawskiego przez Francję i Hiszpanię do Londynu. Niewiarygodna historia Edwarda Rajnfelda-Tohariego

Dariusz Libionka

dlibion@ifispan.edu.pl

historyk, profesor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, pracownik Państwowego Muzeum na Majdanku. Redaktor naczelny rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Opublikował m.in.: Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki (2017). Współautor dwutomowej publikacji Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018).

https://orcid.org/0000-0003-0180-6463

Instytut Filozofii i Socjologii PAN

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 18 (2022), strony: 222-271

Data publikacji: 2023-03-11

https://doi.org/10.32927/zzsim.961

Abstrakt

Bohaterem tekstu jest Edward Rajnfeld (1910–1983), który we wrześniu 1943 r. przez okupowaną Francję, Hiszpanię i Gibraltar dotarł do Londynu jako pierwszy naoczny świadek zagłady warszawskiego getta. Pierwsza część tekstu traktuje o młodości Rajnfelda, pobycie w getcie i ucieczce na aryjską stronę, nielegalnym wyjeździe do Paryża możliwym dzięki pomocy oficera wywiadu Komendy Głównej AK Kazimierza Leskiego oraz trasie i szczegółach dalszej podróży. W kolejnej części omówione są reakcje na pojawienie się Rajnfelda, posługującego się wówczas nazwiskiem Tohari, w Londynie, składane przez niego relacje, działalność propagandowo-informacyjną prowadzoną na zlecenie rządu polskiego, służbę w armii polskiej w Szkocji, ze szczególnym uwzględnieniem jego działalności w kontekście dezercji żołnierzy Żydów, udział w działaniach bojowych w szeregach Pierwszej Dywizji Pancernej i powojenne losy. W aneksie zamieszczono wybór relacji i wypowiedzi Rajnfelda-Tohariego z lat 1943–1945.

Źródła archiwalne / Archival sources

Archiwum Akt Nowych

/1326, I/14

/1326, I/16

Archiwum Instytutu Hoovera

/41/0/-/135, folder 6,

/41/0/-/136, folder 7

/41/0/-/137, folder 1

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej

GK, 317/777 BU, 0259/106/1

BU, 944/121–123

Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum gen. Sikorskiego w Londynie

A.5.4.126

A.9.V.36

A.9.V.81 A.XII.1.65 A.XII/3.40 A.XII.3.40a PRM, 142

Archiwum Instytutu Żabotyńskiego (Jabotinsky Institute in Israel)

HT 4-6/2

Archiwum Państwowe w Warszawie,

Sąd Okręgowy 1917–1944, sygn. 639/2170, 2174, 2175

Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego

RP 29.499

RP 48.862

Archiwum Yad Vashem M.2/450 M.2/753 M.31.2/14183

Studium Polski Podziemnej

A.98 A.94 A.166 A.523

University of Southern California Shoah Foundation, Visual History Archive

, Wywiad z Kazimierzem Leskim, 7 V 1997 r.

Prasa / Press

„Dziennik Polski” 1943

„Dziennik Żołnierza” 1943

„Myśl Polska” 1944

„Agencja Prasowo-Informacyjna «Serwis»” 1943

„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1944

„Jewish Telegraphic Agency” 1943

„Nasz Przegląd” 1935

„News Press” 1983

„Palestine Post” 1945

„Palestra” 1935

„Palestyna i Bliski Wschód” 1933

„The Polish Jewish Observer” 1943

„The Voice of Poland” 1943

Źródła publikowane / Published sources

Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 11: Ludzie i prace „Oneg Szabat”, oprac. Aleksandra Bańkowska, Tadeusz Epsztein, Warszawa: ŻIH i WUW, 2013 (dok. 68: Likwidacja żydowskiej Warszawy).

Combats en France, Belgique et Pays Bas. La Première Division Blindée polonaise, Bruxels: 1ère Division blindée polonaise [1945].

Księga pamiątkowa Gimnazjum im. Mikołaja Reja utrzymywanego przez Zbór Ewangelicko-Augsburski w Warszawie 1906–1926, Warszawa: Książnica-Atlas, 1927.

Leski Kazimierz, Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontr- wywiadu AK, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2001.

Spis abonentów sieci telefonicznej miasta Warszawy. Rok 1939/1940.

Tohari (Warszawski) Edward, Zadania Żydów na emigracji w walce o niepodległość Polski, Bruges: The St. Catherine Press, 1945.

Wojna żydowsko-niemiecka. Polska prasa konspiracyjna 1943–1944 o powstaniu w getcie Warszawy, wybór i oprac. Paweł Szapiro, Londyn: Aneks, 1992.

Literatura przedmiotu / Content related literature

Ciechanowski Jan Stanisław, Czarna legenda Mirandy. Polacy w hiszpańskim obozie internowania Miranda de Ebro 1940–1945, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm i Wydział „Artes Liberales” UW, 2021.

Dariusz Stola, Nadzieja i Zagłada. Ignacy Schwarzbart – żydowski przedstawiciel w Radzie Narodowej RP (1940–1945), Warszawa: Oficyna Naukowa, 1995.

Dubicki Tadeusz, Bazy wojskowej łączności zagranicznej ZWZ-AK w latach 1939–1945. Studia i materiały, Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2000.

Engelking Barbara, Leociak Jacek, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2013.

Gąsowski Tomasz, Pod Sztandarami Orła Białego. Kwestia żydowska w Polskich Siłach Zbrojnych w czasie II wojny światowej, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2002.

Kisielewski Tadeusz A., Gibraltar ’43. Jak zginął generał Sikorski, Warszawa: Świat Książki, 2007.

Minczykowska Katarzyna, Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka „Zo” (1909–2009), Toruń: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2014.

Przetakiewicz Zygmunt, Od ONR-u do Pax-u, Warszawa: Wydawnictwo Prasy Lokalnej, 2010.

Puławski Adam, Wobec „niespotykanego w dziejach mordu”. Rząd RP na uchodźstwie, Delegatura Rządu RP na Kraj, AK a eksterminacja ludności żydowskiej od „wiel- kiej akcji” do powstania w getcie warszawskim, Chełm: Stowarzyszenie „Rocznik Chełmski”, 2018.

Tebinka Jacek, Zapalec Anna, Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE), Warszawa: Neriton, 2022.

Inne teksty tego samego autora

1 2 3 4 5 > >> 

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę by sprawdzić

Statystyki

Libionka, D. (2023). Z getta warszawskiego przez Francję i Hiszpanię do Londynu. Niewiarygodna historia Edwarda Rajnfelda-Tohariego. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (18), 222-271. https://doi.org/10.32927/zzsim.961

Udostępnij

                            Wyświetl Nr 18 (2022)

Nr 18 (2022)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2022-12-25

Dział: Sylwetki: świadkowie Zagłady